Czy operacja umorzenia udziałów spółki (w szczególności czynność nabycia udziałów przez spółkę celem ich umorzenia) będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych

W niniejszym artykule autor na przykładzie interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 18 lipca 2016 r. (znak: IBPB-2-1/4514-316/16/PM) opisuje konsekwencje podatkowe na gruncie ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych  (zwaną dalej: ustawą o podatku od czynności cywilnoprawnych) w zakresie skutków podatkowych nabycia przez spółkę udziałów celem ich umorzenia.
Przedmiotowe rozstrzygniecie zapadło w następującym zdarzeniu przyszłym: Wnioskodawca jest spółką kapitałową posiadająca siedzibę w Polsce. Obecnie planowane jest przeprowadzenie operacji umorzenia udziałów spółki, które ma być umorzeniem dobrowolnym oraz będzie to umorzenie nieodpłatne (wspólnik, którego udziały podlegać będą umorzeniu, nie otrzyma od Spółki żadnego wynagrodzenia). Umowa spółki na dzień dokonania umorzenia będzie przewidywała możliwość zastosowania powyższego trybu umorzenia udziałów. Operacji umorzenia udziałów spółki nie będzie towarzyszyło obniżanie wysokości kapitału zakładowego spółki. Po przeprowadzeniu operacji umorzenia udziałów rozważane jest powzięcie uchwały zmieniającej umowę spółki, na mocy której doszłoby do zmiany wartości nominalnej pozostałych po umorzeniu udziałów Spółki celem dostosowania ich łącznej wartości nominalnej do wartości kapitału zakładowego. Spółka pragnie przy tym podkreślić, że powzięcie takiej uchwały nie będzie wiązało się z podwyższeniem kapitału zakładowego spółki. Wysokość kapitału zakładowego spółki ? przed rozpoczęciem procedury umorzenia udziałów spółki, po jej zakończeniu oraz po podjęciu uchwały, na mocy której doszłoby do zmiany wartości nominalnej pozostałych po umorzeniu udziałów spółki celem dostosowania ich łącznej wartości nominalnej do wartości kapitału zakładowego ? będzie taka sama. W związku z powyższym zadano następujące pytanie: Czy planowana operacja umorzenia udziałów Spółki (w szczególności czynność nabycia udziałów przez Spółkę celem ich umorzenia) będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
W ocenie Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach analiza treści przepisów ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych prowadzi do wniosku, że o kwalifikacji określonej czynności prawnej, a w konsekwencji o jej podleganiu opodatkowaniu tym podatkiem, decyduje jej treść (elementy przedmiotowo istotne), a nie nazwa. Tym samym, jeżeli strony zawierają umowę i układają stosunki w jej ramach w określony sposób, to dla oceny czy powstanie obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych, w związku z dokonaniem wskazanej w ustawie czynności, miarodajne będą rzeczywiste prawa i obowiązki stron tej umowy pozwalające na ich kwalifikacje pod względem prawnym.
Jak podkreślił organ podatkowy wykładnia przepisów ustawy Kodeks cywilny oraz ustawy Kodeks spółek handlowych prowadzi do wniosku, że nabycie przez Wnioskodawcę części udziałów od wspólnika, bez wynagrodzenia, w celu ich umorzenia, za zgodą wspólnika (umorzenie dobrowolne), oraz ich umorzenie w trybie art. 199 ustawy Kodeks spółek handlowych nie może stanowić żadnej z czynności wymienionych w katalogu określającym opodatkowanie podatkiem od czynności cywilnoprawnych. W szczególności, nie jest to umowa sprzedaży w rozumieniu art. 535 ustawy Kodeks cywilny. Tego rodzaju operacji dokonanej bez wynagrodzenia nie można również przypisać charakteru darowizny, uregulowanej w art. 888 i kolejnych Kodeksu cywilnego. Kodeks spółek handlowych w przypadku umorzenia udziałów bez wynagrodzenia nie odsyła do przepisów o umowie darowizny. Analogicznie Kodeks cywilny również nie przewiduje, że przepisy o darowiźnie mają zastosowanie do dobrowolnego umorzenia udziałów bez wynagrodzenia. W art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych ustawodawca wskazuje, że umowa darowizny może podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych tylko w przypadku gdy zaistnieją określone, dodatkowe okoliczności, tj. gdy darowizna wiąże się z przeniesieniem na obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy (art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. d) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych), co nie ma miejsca w analizowanej sprawie.
Reasumując zdaniem Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach nabycie przez Wnioskodawcę części udziałów od wspólnika bez wynagrodzenia, w celu ich umorzenia, za zgodą wspólnika, oraz ich umorzenie, jako szczególny rodzaj umowy niewymienionej w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, nie będzie podlegać opodatkowaniu tym podatkiem.

Marek Zagórski
młodszy konsultant podatkowy
aplikant radcowski
marek.zagorski@isp-modzelewski.pl
tel. (22) 517 30 60

Źródło: http://www.isp-modzelewski.pl/component/content/article?id=810&start=13