Zgodnie z przyjętym projektem nowelizacji ustaw o podatkach dochodowych (art. 15d ustawy CIT oraz 22p ustawy PIT) od dnia 1 stycznia 2017 r. podatnicy nie zaliczą do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 22 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 584, z późn. zm.) została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego. Jednocześnie nowelizacją z dnia 13 kwietnia 2016 r. (Dz. U. z 2016 r, poz. 780) zmieniono brzmienie art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej zmniejszając wartość transakcji obowiązkowo realizowanych za pomocą rachunku bankowego z 15 000 euro do 15 000 zł.
W ramach prac nad projektem nowelizacji podatnicy zgłaszali wątpliwości ze stosowaniem nowych przepisów w przypadku (kompensaty) m.in. Związek Banków Polskich. Ministerstwo Finansów uznało składane uwagi za niezasadne. Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa przepisy art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej odnoszą się do płatności gotówkowych/bezgotówkowych, a nie do regulowania należności (które to ma szerszy zakres). W przypadku płatności może ona być dokonana w formie gotówkowej lub bezgotówkowej. Jeżeli zatem ma miejsce uregulowanie lub wygaśnięcie zobowiązania z innych powodów niż dokonanie płatności, wówczas omawianych przepisów nie stosuje się.
Podobnie organy podatkowe wydawały od lat interpretacje indywidualne na gruncie art. 87 ust. 6 ustawy o podatku od towarów. Przykładowo w interpretacji indywidualnej z dnia 24 lipca 2015 r., sygn. IPPP1/4512-511/15-2/KC. uznano, że przepis ten ustanawia konieczność zapłaty za pośrednictwem rachunku bankowego należności za transakcję o wartości przekraczającej 15.000 euro, a zatem nie dopuszcza w takim przypadku zapłaty bezpośrednio w formie gotówkowej. Nie odnosi się natomiast do zapłaty w formie potrącenia wzajemnych wierzytelności, którą reguluje art. 498 Kodeksu cywilnego.
Sporo zamieszania w tym zakresie wynikło z interpretacji art. 87 ust. 6 ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z tym przepisem podatnik może złożyć wniosek o szybszy zwrot podatku, gdy wynika on z faktur dokumentujących kwoty należności, które zostały w całości zapłacone, z uwzględnieniem art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Na gruncie tej regulacji NSA wielokrotnie się wypowiadał, że uregulowanie faktury w formie kompensaty uprawnia do szybszego zwrotu VATu bo spełnia właśnie ten warunek (wyrok NSA z dnia 2 czerwca 2011 r., sygn. I FSK 1075/10, z dnia 5 kwietnia 2012 r., sygn. I FSK 1731/11, wyrok siedmiu sędziów z dnia 11 marca 2013 r., sygn. I FPS 5/12). Obecnie ta linia orzecznicza została przełamana przez NSA w wyroku z dnia 30 listopada 2015 r., sygn. I FSK 1292/14).
Można jednocześnie spotkać stanowiska NSA całkowicie wręcz zakazujących stosowania kompensat pomiędzy przedsiębiorcami. NSA w wyroku z dnia 23 czerwca 2015 r., sygn. II GSK 1059/14. w pełni podzielił stanowisku Sądu I instancji, że z analizy omawianych przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wprost wynika, że jeżeli płatność wynikająca z jednorazowej transakcji przekracza 15.000 euro, to bezwzględnie należy dokonać tej zapłaty za pośrednictwem rachunku bankowego. Przymus dokonania rozliczeń w opisanej sytuacji za pośrednictwem rachunku bankowego jednocześnie wyklucza przeprowadzenie tego rodzaju transakcji w formie potrącenia.
Zgodnie z oczekiwaniami Ministerstwo Finansów podtrzymało swoje stanowisko w komunikacie z dnia 13 października 2016 r. Wprowadzane od dnia 1 stycznia 2017 r. przepisy podatkowe odwołują się do pojęcia ?płatności”, wynikającej z transakcji (o której mowa w art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej), a zatem obejmują wyłącznie wskazany w nich sposób regulowania zobowiązania, tj. poprzez dokonywanie zapłaty. Regulacje te zatem nie znajdą zastosowania do innych form regulowania (wygasania) zobowiązań, które ze swojej istoty nie mają charakteru płatności i nie są związane z rachunkiem płatniczym. W związku z tym formy uregulowania zobowiązań takie jak m.in. kompensata (potrącenie), czy wymiana barterowa nie są objęte omawianymi przepisami.
Marcin Szymocha
Doradca podatkowy nr 12870
Dyrektor Oddziału Śląskiego ISP
marcin.szymocha@isp-modzelewski.pl
tel. (32) 259 71 50
Źródło: http://www.isp-modzelewski.pl/component/content/article?id=826&start=8
