Wartość nowego środka trwałego nie jest ujmowane bezpośrednio w koszty. Jego wartość jest rozłożona w czasie zgodnie z ustaloną metodą oraz stawką. Amortyzacja została ujęta zarówno w prawie podatkowym jak też w ustawie o rachunkowości. Podstawowe zasady amortyzacji odnośnie prawa podatkowego regulują art. 22a-22n ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz art. 16a-16m ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Regulacje dotyczące prawa bilansowego są ujęte w ustawie o rachunkowości art. 31-32.
Zgodnie z ustawą o rachunkowości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środka trwałego dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji. Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania, a jej zakończenie – nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia jego niedoboru, z ewentualnym uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości środka trwałego. Przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, na określenie którego wpływają w szczególności:
1) liczba zmian, na których pracuje środek trwały;
2) tempo postępu techniczno-ekonomicznego;
3) wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem;
4) prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego;
5) przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego.
Na dzień przyjęcia środka trwałego do używania należy ustalić okres lub stawkę i metodę jego amortyzacji. Poprawność stosowanych okresów i stawek amortyzacji środków trwałych powinna być przez jednostkę okresowo weryfikowana, powodując odpowiednią korektę dokonywanych w następnych latach obrotowych odpisów amortyzacyjnych.
Dla środków trwałych o niskiej jednostkowej wartości początkowej można ustalać odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe w sposób uproszczony, przez dokonywanie zbiorczych odpisów dla grup środków zbliżonych rodzajem i przeznaczeniem lub jednorazowo odpisując wartość tego rodzaju środków trwałych.
Według prawa podatkowego odpisów amortyzacyjnych dokonuje się począwszy od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wprowadzono środek trwały do użytkowania w działalności aż do momentu, gdy:
-jego wartość początkowa zrówna się z wartością odpisów amortyzacyjnych,
-zostanie sprzedany lub oddany,
-zostanie wycofany lub zlikwidowany z ewidencji środków trwałych.
W świetle prawa podatkowego wyróżnia się metodę liniową, degresywną, indywidualną, a także metodę jednorazowej amortyzacji. Za podstawową metodę amortyzacji uznaje się jednak tę pierwszą. Amortyzacja liniowa polega na dokonywaniu odpisów amortyzacyjnych według stałej rocznej stawki amortyzacyjnej określonej w wykazie stawek amortyzacyjnych. W przypadku metody degresywnej, którą można stosować dla środków trwałych z grupy 3-6 i 8 KŚT oraz środków transportu, z wyłączeniem samochodów osobowych, w pierwszym podatkowym roku ich używania według stawki określonej w załączniku nr 1 ustawy podwyższonych o współczynnik nie wyższy niż 2,0.
Metoda indywidualna zakłada z kolei sytuację, w której odpisy amortyzacyjne dokonywane są poprzez równomierne składki od wartości początkowej środka trwałego, a ich stawka jest określana indywidualnie przez podatnika. W przypadku amortyzacji indywidualnej okres amortyzacji nie może być krótszy niż:
- dla środków trwałych zaliczonych do grupy 3-6 i 8 KŚT:
-24 miesiące – gdy wartość początkowa danego środka trwałego nie przekracza 25.000 zł,
-36 miesięcy – gdy wartość początkowa jest wyższa od 25.000 zł i nie przekracza 50.000 zł,
-60 miesięcy – w pozostałych przypadkach;
- dla środków transportu, w tym samochodów osobowych – 30 miesięcy
- dla budynków (lokali) i budowli, z zastrzeżeniem przepisów określonych w art. 22j ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o PIT – 10 – 40 lat.
Ostatnia z metod to metoda jednorazowej amortyzacji, często nazywana metodą uproszczoną. Jednorazowy odpis amortyzacyjny należy ująć w kosztach działalności na koniec miesiąca, w którym wprowadzono dany środek trwały do użytkowania lub w miesiącu następującym po miesiącu przyjęcia składnika majątku do użytkowania. W przypadku ?nowych? przedsiębiorców oraz małych podatników możliwe jest dokonanie jednorazowego odpisu amortyzacyjnego od wartości początkowej środków trwałych zaliczanych do grupy 3-8 KŚT, z wyłączeniem samochodów osobowych oraz wartości niematerialnych i prawnych nieprzekraczającej w danym roku podatkowym kwoty 50.000 euro łącznej wartości tych odpisów amortyzacyjnych.
Dodatkowo jednorazowy odpis amortyzacyjny można zastosować dla wszystkich środków trwałych, których wartość początkowa jest równa bądź niższa od 10 000 zł netto.
Paweł Pietrzak
